سرم تراپی چیست و چه عوارضی دارد؟

سرم تراپی چیست؟

به تزریق سرم (مایعات حاوی الکترولیت ها،مواد مغذی،داروها…) به داخل رگ ها، که معمولا دارای اهداف درمانی هستند، سرم تراپی می گویند. زمانی سرم تراپی انجام می شود که بدن فرد بنا به دلایل مختلفی از جمله اسهال، استفراغ، مسمومیت، فشار خون پایین، جراحی، سوختگی، کاهش هوشیاری، ضعف شدید جسمانی و … دچار کم آبی شده باشد. البته دلایل دیگری برای انجام سرام تراپی وجود دارد. از جمله نیاز به اثر سریع یک دارو، استفاده از داروهایی که فقط از طریق وریدی جذب بدن می شوند و یا مواقعی که بیمار بیهوش است.

سرم تراپی با جبران کم آبی بدن بیمار، تاثیر زیادی در رفع مشکلات ناشی از کم آبی بدن دارد. این کار معمولا در مراکز درمانی و با تشخیص و تجویز پزشک و توسط پرستاران انجام می شود. گاهی اوقات با توجه به شرایط بیمار، تزریق سرم در منزل انجام می شود. در صورت نیاز به خدمات سرم تراپی و تزریقات در منزل می توانید با شماره تلفن های سلامت نوین تماس بگیرید.

انواع سرم تراپی

سرم ها با توجه به ترکیباتشان، باهم متفاوت هستند و هر کدام بسته به نوع بیماری شخص تجویز می شود. سرم ها انواع مختلفی دارند که کاربرد و ترکیباتشان متفاوت است.

محلول های کریستالوئیدی

سرم های کریستالوئیدی، محلول های آب نمک یا قند هستند که از دیواره های عروقی به راحتی عبور می کنند و در کل بدن پخش می شوند. این سرم ها بهترین و اولین انتخاب برای درمان کم آبی بدن هستند.

انواع سرم های کریستالوئیدی

سرم های کریستالوئیدی، محلول های حاوی الکترولیت ها و یا قندهای محلول در آب هستند که مولکول های آنها به آسانی از دیواره های مویرگی عبور می کنند. این سرم ها در حیطه ی پزشکی به خصوص برای جایگزینی مایعات، الکترولیت ها و حجم داخل عروقی بسیار پر کاربرد هستند .

سرم نرمال سالین

یکی از رایج ترین سرم ها در پزشکی، سرم نرمال سالین نام دارد که در بیشتر مواقع زمانی استفاده می شود که بدن شخص مایعات زیادی از دست داده باشد و یا برای شستشوی زخم ها و یا تزریق داروها از آن استفاده می شود.

کاربرد سرم نرمال سالین: از سرم نرمال سالین در مواقع اسهال، استفراغ، تب، سوختگی، رقیق سازی داروها و شستشوی زخم ها و محل جراحی استفاده می شود.

سرم دکستروز ۵٪

سرم دکستروز یکی از مهم ترین نوع سرم های کریستالوئیدی است که در بیشتر مواقع برای تامین انرژی و آب بدن استفاده می شود.

کاربرد سرم دکستروز 5% : از سرم دکستروز برای تامین مایعات و کالری، کمبود انرژی، تب و دهیدراسیون خفیف، و افزایش سدیم خون استفاده می شود.

سرم دکستروز سالین

سرم دکستروز سالین شامل دکستروز (گلوکز) و سالین (سدیم کلرید) می باشد. از این نواع سرم ها برای جبران کم آبی بدن، الکترولیت ها و جبران انرژی استفاده می شود.

کاربرد سرم دکستروز سالین: از سرم سالین برای تامین هم زمان آب، الکترولیت و انرژی، درمان هیپوولومی همراه با نیاز به کالری، پیشگیری از هیپوگلیسمی، بیماران با تب بالا  اسهال استفراغ شدید و در بعضی موارد برای کودکان و یا بیماران دیابتی استفاده می شود.

سرم قندی نمکی

سرم قندی نمکی یا یک سوم دو سوم، از گلوکز(قند) و کلروسدیم ساخته شده است که به عنوان سرم تقویتی نیز شناخته می شود.

کاربرد سرم قندی نمکی: سرم قندی نمکی در برطرف کردن اسهال و استفراغ، مسمومیت، فشار خون پایین و سرماخوردگی کاربرد دارد.

سرم رینگر

سرم رینگر محلولی است که از آن برای جایگزین کردن مایعات بدن استفاده می شود. این سرم حاوی نمک های الکترولیتی اصلی مانند سدیم، پتاسیم، کلرید، کربنات  گلوکز به عنوان منبع انرژی است.

کاربرد سرم رینگر: در مواردی مانند اسهال و استفراغ شدید، عمل های جراحی وسیع، نارسایی کلیه و سوختگی شدید از سرم رینگر استفاده می شود.

سرم رینگر لاکتات

سرم رینگر لاکتات برای جبران آب و مایعات از دست رفته ی بدن و فشار خون پایین برای بیمار تجویز می شود. این سرم بع عنوان یک عامل قلیایی کننده، سطح پی اچ بدن را افزایش می دهد و حاوی نمک های الکترولیتی اصلی مثل سدیم، پتاسیم، کلرید، کربنات و گلوکز است.

کاربرد سرم رینگر لاکتات: در مواردی مانند کم آبی بدن، عوارض بیماری های کلیوی، برخی بیماری های گوارشی، بعد از عمل جراحی و… این سرم مورد استفاده قرار می گیرد.

سرم  نرمال سالین

سرم نرمال سالین از نمک سدیم و یون ساخته شده است که به آن سرم نمکی هم گفته می شود. از این سرم برای رقیق سازی داروها بخصوص آنتی بیوتیک ها در سرم تراپی استفاده می شود. سرم نرمال سالین به دو شکل تزریقی و شستشو موجود است.

کاربرد سرم نرمال سالین: افرادی که در معرض خطر از دست دادن آب بدنشان هستند و یا توان تغذیه از راه دهان را ندارند، از سرم نرمال سالین استفاده می کنند. همچنین برای انما یا تنقیه کردن، این سرم کاربرد فراوانی دارد.

محلول های کلوئیدی

کلوئیدها دارای مولکول های بزرگی مثل پروتئین هستند که به راحتی از غشای مویرگی عبور نمی کنند و درون رگ باقی می مانند و فشار اسمزی کلوئیدی را حفظ می کنند. کلوئیدها گران هستند، عمر کمی دارند و به یخچال نیاز دارند.

انواع سرم های کلوئیدی

سرم های لیکوئیدی جزو محلول های تزریقی هستند که در برای درمان کم حجمی خون، شوک و موارد خاص و بحرانی دیگر استفاده می شود.

آلبومین

آلبومین یک پروتئین طبیعی است که از پلاسمای خون جدا می شود. نقش مهم آلبومین در بدن حفظ فشار انکوتیک و انتقال مواد مختلف در خون است. سرم آلبومین یکی از پر مصرف ترین محلول های کلوئیدی در پزشکی است. از این سرم، در بیمارستان ها و بخش آی سیو استفاده می شود.

کاربرد سرم آلبومین:  سرم آلبومین در سوختگی های شدید، سیروز کبدی، دیالیز با حجم زیاد و سندروم نفروتیک مورد استفاده قرار می گیرد.

دکستران

یکی دیگر از محلول های کلوئیدی، سرم دکستران است. از این سرم برای افزایش حجم داخل عروقی در مواقعی مانند شوک، خونریزی یا جراحی های بزرگ استفاده می شود.

کاربرد سرم دکستران: شوک هیپوولمیک، پیشگیری از ترومبوز بعد از جراحی، بهبود ریز گردش خون و پلاسما فرز از موارد استفاده ی سرم دکستران است.

هیدروکسی اتیل نشاسته

سرم هیدروکسی اتیل نشاسته، جزو پر مصرف ترین محلول های کلوئیدی برای حجم دهی داخل عروقی است. از این سرم در جراحی ها و بخش آی سیو استفاده می شده است ولی به خاطر عوارض کلیوی و افزایش خطر مرگ و میر در سال های اخیر استفاده از این سرم محدود شده است.

کاربرد سرم هیدروکسی اتیل نشاسته: پس از تروما، جراحی و خونریزی از این سرم استفاده می شده است.

ژلاتین‌ها

یک نوع دیگر از محلول های کلوئیدی، سرم های ژلاتین هستند. این سرم ها از کلاژن گاوی تهیه می شوند.

کاربرد سرم ژلاتین ها: سرم های ژلاتینی، در درمان شوک هیپوولمیک که در اثر خونریزی یا جراحی به وجود می آید و یا دهیدراسیون، جراحی های عمومی، سوختگی ها، جایگزین پلاسما و … کاربرد دارد.

پلاسمای تازه منجمد شده

یکی از فرآورده های مهم خونی، پلاسمای تازه منجمد شده است که در درمان اختلالات انعقادی و کمبود فاکتورهای انعقادی پلاسما استفاده می شود.

کاربرد پلاسمای تازه منجمد شده: همان طور که گفته شد این سرم در موارد اختلالات انعقادی، کمبود فاکتورهای انعقادی، بیماری کبد شدید و خونریزی های فعال و شدید، به کار می رود.

سرم‌های تغذیه‌ای

سرم های تغذیه ای در بیمارانی که قادر به خوردن نیستند، از راه ورید استفاده می شود.

انواع سرم های تغذیه ای

زمانی که تغذیه ی بیمار از طریق دهان و یا لوله ممکن نباشد، سرم های تغذیه ای برایش تجویز می شود.

تغذیه وریدی کامل

این روش یک روش درمانی است که نیاز تغذیه ای بیمار بدون عبور از دستگاه گوارش از طریق رگ تامین خواهد شد.

کاربرد تغذیه ی وریدی کامل: کسانی که به دلایل گوارشی، جراحی، سوختگی های شدید، سرطان و … قادر به خوردن غذا نیستند، توسط تغذیه ی وریدی کامل، نیازشان به غذا برطرف خواهد شد.

تغذیه وریدی جزئی

تغذیه ی وریدی جزئی روشی است که برای تامین بخشی از نیازهای تغذیه ای بیمار به کار برده می شود. این روش از طریق سرم تراپی و ورید دست یا ساعد انجام می شود.

محلول آمینو اسید

محلول آمینو اسید محلولی است که برای تامین پروتئین و نیتروژن ضروری برای ساخت و ترمیم بافت ها استفاده می شود.

کاربرد محلول آمینو اسید: برای بیمارانی که قادر به تغذیه ی کامل نیستند، بیماران سوخته، تروما، جراحی های شدید، نوزادان نارس و بیماران سوء تغذیه ای به کار گرفته می شود.

امولسیون‌های چربی

امولسیون های چربی برای تامین انرژی، اسیدهای چرب ضروری مورد استفاده قرار می گیرد.

کاربرد امولسیون های چربی: تامین کالری، تامین اسیدهای چرب ضروری، جلوگیری از تحلیل عضلانی و بافتی، تامین انرژی بیماران دیابتی از موارد استفاده از امولسیون های چربی است.

الکترولیت‌ها و عناصر کمیاب

الکترولیت ها و عناصر کمیاب مثل سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، آهن، روی، مس، ید و … نقش بسیار مهمی در تنظیم عملکرد سلولی، انتقال عصبی، تعادل اسید - باز و … دارند. برای بیمارانی که در بخش مراقبت های ویژه ای سیو و بیمارانی که تحت تغذیه ی وریدی هستند و یا نوزادان نارس استفاده از این مواد ضروری و لازم است که مقدار دوز دریافتی بیماران با توجه به شرایط بیمار مشخص می شود و با سرم دکستروز و یا آمینو اسیدها ترکیب می شوند.

ویتامین‌های تزریقی

سرم های ویتامینی حاوی ویتامین های تزریقی مانند ویتامین های گروه ب، ویتامین سی، ویتامین کا و …هستند که به صورت وریدی و به روش سرم تراپی به بیمار تجویز می شود.

سرم‌های دارویی

سرم های دارویی سرم هایی هستند که داروهای خاصی در آن ها حل شده است.

انواع سرم های دارویی

سرم های دارویی انواع مختلفی دارند که با توجه به بیماری شخص و هدف درمان، برایش تجویز می شود.

سرم آنتی‌بیوتیک‌ها

سرم آنتی بیوتیک سرمی است که داروهای آنتی بیوتیک داخل آن ریخته می شود.

کاربرد سرم آنتی بیوتیک: زمانیکه درمان خوراکی آنتی بیوتیک کافی نباشد و یا امکان مصرف خوراکی داروهای آنتی بیوتیک وجود نداشته باشد، باید از سرم های حاوی آنتی بیوتیک استفاده کرد.

سرم ضد تهوع و ضد استفراغ

از سرم های ضد تهوع و استفراغ برای کسانی استفاده می شود که بنا به دلایلی از جمله بارداری، عفونت، میگرن، مشکلات گوارشی، شیمی درمانی و … دچار حالت تهوع و استفراغ شده اند.

سرم ضد تشنج

سرم ضد تشنج برای مبتلایان به صرع، تشنج حاد و یا سایر شرایط نورولوژیک به کار برده می شود که باعث جذب فوری دارو و کنترل سریع بیمار می شود.

سرم‌های قلبی – عروقی

سرم هایی که در زمان مدیریت و درمان بیماری های قلبی - عروقی استفاده می شود، معمولا برای حفظ عملکرد قلب، تنظیم فشار خون و وضعیت الکترولیتی بیمار کاربرد دارند. سرم نرمال سالین، سرم دکستروز، سرم رینگر لاکتات و.. از نمونه های سرم های قلبی - عروقی هستند.

سرم ضد درد (آنالژزیک‌ها)

سرم های ضد درد سرم هایی هستند که حاوی داروهای ضد درد هستند که از طریق وریدی و سرم تراپی بسیار سریع و موثر عمل می کند. مرفین، فنتانیل، کتورولاک، ترامادول و … از داروهای مسکن رایج هستند که با سرم های نرمال سالین، دکستروز، رینگر لاکتات و.. ترکیب می شوند.

سرم کورتیکواستروئیدی (ضد التهاب)

سرم های کورتیکواستروئیدی جزو مهم ترین داروهای ضد آلرژی، ضد التهاب و سرکوب کننده ی سیستم ایمنی هستند که از آنها در شرایط حاد استفاده می شود. هیدروکورتیزون، متیل پردنیزولون، دگزامتازون و بتامتازون داروهایی هستند که با سرم های نرمال سالین، دکستروز ترکیب می شوند. کاربرد این محلول تزریقی در بیماری های آنافیلاکسی شدید، حملات آسم، التهابات مغزی، بیماری های خود ایمنی، کووید نوزده و شوک سپتیک است.

سرم شیمی‌درمانی

سرم های شیمی درمانی ترکیبی از داروهای ضد سرطان با سرم های نرمال سالین، دکستروز و رینگر لاکتات است.

سرم‌های هورمونی یا انسولینی

در شرایط اورژانسی و مراقبت های ویژه، سرطان های هورمون وابسته به اختلالات غدد درون ریز از سرم های هورمونی یا انسولینی برای بیمار استفاده می شود که ترکیبی از داروهای هورمونی یا انسولین هستند. توجه داشته باشید که انسولین به دلیل ناسازگاری هیچ وقت با رینگر لاکتات مخلوط نمی شود.

سرم داروهای آرام‌بخش و بیهوشی

هنگام بستری بیمار و یا جراحی و یا کنترل اضطراب و تشنج در بخش اورژانس و یا مراقبت های ویژه، برای بیمار سرم های حاوی داروهای آرامبخش تجویز می شود.

سرم‌های متعادل‌کننده الکترولیت‌ها

یکی از مهم ترین درمان های پزشکی استفاده از سرم های متعادل کننده ی الکترولیت ها برای اصلاح اختلالات الکترولیتی است. این سرم ها در بخش اورژانس و آی سیو به کار برده می شود.

سرم های خاص درمانی

از سرم های خاص درمانی در شرایط خاص استفاده می شود.

انواع سرم های خاص درمانی

به سرم های ضد درد، ضد التهاب، شیمی درمانی، هورمونی یا انسولینی، آرام بخش و بیهوشی، الکترولیتی، عناصر کمیاب و ویتامینی سرم های خاص درمانی گویند. 

سرم ایمونوگلوبولین

ایمونوگلوبولین محلولی است که شامل آنتی بادی های انسانی که به صورت وریدی تجویز می شود. از این محلول تزریقی برای درمان کمبود ایمنی اولیه، کمبود ایمنی ثانویه، بیماری های خودایمن، درمان بیماری های التهابی شدید و پیشگیری پس از تماس مثل هپاتیت ب استفاده می شود. این محلول در سرم نرمال سالین و یا دکستروز رقیق نمی شود.

سرم ضد سم (آنتی‌توکسین)

آنتی توکسین ها پادتن هایی هستند که هر کدام برای خنثی کردن و از بین بردن سموم استفاده می شوند. تمام پادزهر ها می توانند عوارض جانبی از جمله شوک آنافیلاکتیک، کهیر، اختلال تنفسی، افت فشار خون و … داشته باشند به همین دلیل قبل از استفاده باید واکنش حساسیتی بیمار نسبت به آن آزمایش شود.

سرم ضد ویروس

به فرآورده هایی که حاوی آنتی بادی های آماده علیه ویروس خاصی است و به شخص تزریق می شود تا ایمنی موقت و سریعی در برابر ویروس ایجاد کند، سرم ضد ویروس گویند. وقتی که بدن شخص با ویروس هایی مثل هاری، هپاتیت، هرپس و … مواجه می شود و یا بدن شخص سیستم ایمنی ضعیفی دارد، سرم ضد ویروس برایش تجویز و تزریق می شود.

سرم آهن

سرم آهن یک نوع درمان برای کسانی است که از کمبود شدید آهن رنج می برند و یا مصرف آهن خوراکی مثل قرص آهن برایشان مقدور نباشد که از طریق وریدی به آنها تزریق می شود.

سرم بی کربنات سدیم

بی کربنات سدیم یک ضد اسید است که برای سوزش سردل و سوء هاضمه و همچنین یک عامل قلیایی برای درمان بعضی از اختلالات متابولیک است.

سرم منیزیم سولفات

منیزیم سولفات یک داروی مهم در حیطه ی پزشکی شناخته می شود که به دلیل خواص ضد تشنج، شل کنندگی عضلات، گشاد کنندگی عروق و یا التهاب حاد کلیه و به منظور جبران کمبود منیزیم خون در بیمارستان ها و اورژانس به کار برده می شود.

سرم ضد انعقاد یا ترومبولیتیک

سرم هایی که حاوی داروهای ضد انعقاد و یا ترومبولیتیک باشد، سرم ضد انعقاد یا ترومبولیتیک نام دارد. زمانی که بیمار دچار سکته ی مغزی، حمله ی قلبی، آمبولی ریه و یا ترومبوز سیاهرگی شده باشد، از این سرم استفاده می شود.

سرم اینفیوژن شیمی‌درمانی اختصاصی

سرم اینفیوژن شیمی درمانی اختصاصی سرمی است که حاوی داروهای شیمی درمانی که برای درمان انواع سرطان و با توجه به شرایط بیمار تجویز شده است، می باشد.

سرم نوتروپِنیک

بیماران نوتروپنیک است نیاز به سرم هایی مانند نرمال سالین، دکستروز پیدا کنند.

فواید سرم تراپی

تزریق سرم یا سرم تراپی فواید زیادی برای شخص بیمار دارد. تزریق سرم  در جبران مایعات از دست رفته ی بدن، درمان عفونت ها، رفع کمبود انواع ویتامین و املاح، تقویت سیستم ایمنی بدن و … نقش به سزایی دارد. در مواردی مانند افت شدید فشار خون، کم شدن هوشیاری، بیماری های گوارشی، جراحی ها و… سرم تراپی لازم و ضروری است.

تامین مایعات بدن

سرم تراپی به جبران مایعات از دست رفته ی بدن که به دلیل اسهال، استفراغ یا خونریزی اتفاق افتاده است، کمک شایانی می کند.

تامین ویتامین ها و مواد مغذی بدن

کمبود ویتامین ها و مواد مغذی در بدن بیمار که به دلایلی مثل بیماری یا سوء تغذیه به وجود آمده است، به وسیله ی سرم تراپی جبران می شود.

درمان عفونت ها

تزریق سرم می تواند به مقابله با عفونت های بدن کمک کرده و روند بهبودی را تسریع بخشد.

تقویت سیستم ایمنی

سرم تراپی به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می کند و مقاومت بدن را در مقابل بیماری ها افزایش می دهد.

رفع اختلالات الکترولیتی

سرم تراپی نقش موثری در اصلاح اختلالات الکترولیتی بدن از جمله کاهش میزان سدیم و پتاسیم ایفا می کند.

درمان کم خونی

سرم های حاوی آهن کمک زیادی به درمان کم خونی می کند.

بهبود سریع تر بعد از بیماری یا جراحی

سرم تراپی کمک فراوانی به بهبود سریع تر بدن بعد از عمل جراحی و بیماری می نماید.

کاهش علائم بیماری

تزریق سرم می تواند علائم بیماری ها را کاهش داده و حال بیمار را بهتر نماید.

کمک به انتقال سریعتر مواد مغذی

سرم ها با تسهیل انتقال سریع مواد مغذی به بدن، نیازهای فوری بدن را تامین می نماید.

تقویت بدن در دوران بارداری

سرم تراپی در دوران بارداری با تامین ویتامین ها، مواد مغذی و هیدراتاسیون به یک بارداری سالم کمک خواهد کرد.

عوارض سرم تراپی

سرم تراپی یک روش درمانی کاملا ایمن و بی خطر و موثر است اما در برخی موارد ممکن است عوارضی داشته باشد. این عوارض معمولا موقتی بوده و با رعایت موارد بهداشتی و تحت نظر پزشک، کاملا قابل پیشگیری می باشد.

واکنش های آلرژیک

واکنش های آلرژیک ممکن است خفیف باشد مانند خارش و اگزما و یا شدید باشد مانند ماند آنافیلاکسی.

عفونت محل تزریق

ممکن است در محل تزریق سرم قرمزی، تورم، ترشح به وجود آید که این ها نشانه ای از عفونت محل تزریق است.

تورم یا کبودی

تورم یا کبودی بعد از تزریق سرم، با انجام مراقبت های مناسب بهبود می یابد.

اختلال تعادل الکترولیت‌ها

در بعضی موارد تزریق نامناسب و یا زیاد از حد سرم می تواند الکترولیت های بدن را به هم بزند و منجر به عوارضی مانند ادم ریوی، آسیب قلبی و یا نارسایی کلیه شود.

آمبولی هوا

در موارد خیلی نادر، هوا وارد رگ می شود و باعث عوارض جبران ناپذیری خواهد شد.

واکنش‌های التهابی

بعضی وقت ها سرم می تواند باعث التهاب در بدن شود که با علائم مختلفی همراه است.

اینفیلتراسیون

به خارج شدن دارو یا مایع به خارج از سیاهرگ و وارد شدن آن به بافت­های نرم مجاور اینفیلتراسیون گویند.

هماتوم

هماتوم به دلیل نشتی خون از رگ‌ها به درون بافته‌ای نرم مجاور به وجود می آید.  این عارضه زمانی ایجاد می‌شود که آنژیوکت بیشتر از یک دیواره‌ی رگ را پاره کرده و یا بعد از خارج کردن آنژیوکت از محل تزریق در آن محل فشار وارد نشود.

فلبیت و ترومبوفلبیت

یکی از عوارض سرم زدن، فلبیت و ترومبوفلبیت می‌باشد؛ این عوارض بیشتر در رگ‌های پشت دست شایع‌تر است. فلبیت به التهاب دیواره رگ می‌گویند که به دلیل PH موجود در مواد دارویی تزریق شده ایجاد می‌شود و بیشتر در افراد سالمند شایع‌تر است؛ زیرا در همه‌ی بیمارستان‌ها برای تزریق از آنژیوکت استفاده می‌گردد و آنژیوکت نسبت به نیدل­های فلزی باعث افزایش خطر ابتلا به فلبیت می‌شود. هم‌چنین به التهابی که در اثر ترومبوز به وجود می‌آید ترومبوفلبیت گفته می‌شود.

نتیجه گیری

همان طور که گفته شد سرم تراپی یکی از روش های درمانی برای بیماران با بیماری های مختلف به حساب می آید. این روش به دلیل جذب و اثر گذاری سریع داروهای محلول در سرم، در مواقعی که بیماری حاد تر است استفاده می شود.

---

---